აკაკი შანიძე

ქართული ეროვნული ჰიმნი
(ალიფაშას ხმაზე)


აბა ფხიზლად ქართველებო,
მივჰყვეთ მამა-პაპათ კვალსა!
წარსულს გრძნობით ვიგონებდეთ,
ჩავუფიქრდეთ მომავალსა!
ცალი თვალი პონტოსაკენ, ნუ
ვაშორებთ გურგანს ცალსა!
ყური ვუგდოთ გურჯი-ბოღაზს
და ნუ ვაღებთ დარიალსა!

მოსწონდათ და ახლაც მოსწონთ
ჩვენი ქვეყნის მთა და ველი,
მზით დამწვარი ჰიჯაზელი,
გაყინული ჩრდილოელი,
სპარსი, თურქი, ლეკ-მონღოლი,
ბერძენი თუ რომაელი,
ყველა ჩვენსკენ ისწრაფოდა
ყველა მაშრიყ-მაღრიბელი.

იყო დრო , რომ მმართველობა,
სამართალი გვქონდა სხვისი,
ბაღდათსა თუ ყარაყორუმს გზები
გვედო ათას დღისი.
მტრისგან ბევრჯერ დარბეულა
ტფილისი და ქუთაისი,
იმედს მაინც არ ვკარგავდით
- სული გვახლდა შოთაისი.

სად არ დგმულა ჩვენი ფეხი?
სისხლი სად არ დაგვიღვრია?
ერანს, თურანს, ავღანისტანს-
ყველგან ჩვენი ძვლები ჰყრია.
ფიცხელ ომში გაკვირვებულთ
ევფრატ-დიჯლა დაგვიშვრია,
ჩვენის სისხლით შეღებილი
ვისლა დღესაც არის მღვრია.

ოთხი დიდი სახლმწიფო
მოგვიჭამ-დაგვიცვეთია:
სადღა არის ძველი რომი, ან
ძლიერი სპარსეთია?
არაბების ძლიერება, ამბობენ,
დღეს ზღვის წვეთია.
ვის ახსოვან მონღოლები?
სხვების ბედიც აგეთია!

ამი ათას წელზე მეტი გვიცხოვრია
როგორც ერსა.
მრავალ შავ დღეს მოვსწრებივართ,
მაგრამ ბევრსაც ბედნიერსა.
უსიკვდილოდ არვის ვუთმობთ
ჩვენს სამშობლოს მშვენიერსა.
გვიმღერნია, კვლავაც ვიმღერთ
ჩვენს ტკბილ მრავალ-ჟამიერსა.

სანამ იდენს ალაზანი, ჭოროხი და
რიონ-მტკვარი.
სანამ თავზე მცველად გვადგას
ცივ- გომბორი,ლიხ-მყინვარი,
არ მომკვდარა,არც მოკვდება
საქართველო მოცინარი,
მეტად აღარ შემცირდება მისი
სივრცე, მისი მზღვარი.

აბა ფხიზლად ქართველებო,
მივჰყვეთ მამა-პაპათ კვალსა!
წარსულს გრძნობით ვიგონებდეთ,
ცავუფიქრდეთ მომავალსა!
ცალი თვალი პონტოსაკენ, ნუ
ვაშორებთ გურგანს ცალსა!
ყური ვუგდოთ გურჯი-ბოღაზს
ნუ, ნუ ვაღებთ დარიალსა!

5 დეკემბერი, 1917 წ. დედაქალაქი.

აკაკი

მუხამბაზი

რომ იცოდე ჩემი გულის დარდები,
გეფიცები, ტურფავ, შეგიყვარდები!
ცაზედ მზეა, ქვეყანაზედ შენა ხარ!
შეცდომით ძირს ჩამოსული ზენა ხარ.
შაქრის გულო, ბულბულისა ენა ხარ!
სიხარულო, ჩემის ცრემლის დენა ხარ!
ეკლით ნუ მჩხვლეტ... დამიბრუნე ვარდები!
რომ იცოდე ჩემი გულის დარდები,
გეფიცები, ისევ შეგიყვარდები!

სიყვარული ისა სჯობს, რაც ძველია!
საუკუნო მეგობრობის მცველია!
ახალი კი დროებითად მწველია
და ყმაწვილთა მხოლოდ სანატრელია.
შენ ერიდე! მოიფარე ფარდები!
რომ იცოდე ჩემი გულის დარდები,
გეფიცები, ქალო, შეგიყვარდები!..

ჩემსავით რომ შეგიყვაროს, ვინ არი?
ვინ გაღმერთოს ციურად მომცინარი,
თუ არ მევე?.. გინდა ვიყო მძინარი,
შენი სახე მაინც ჩემ თვალ-წინ არი,
თუ გამიქრა, კლდეზედ გადავვარდები!
რომ იცოდე ჩემი გულის დარდები,
გეფიცები, ისევ შეგიყვარდები!

აწ რაღა ვარ, შენგან ტრფობას ჩვეული?
ვეხეტები გზა-და-კვალ აბნეული!
ლხინს ვშორდები, ჭირისაგან წვეული!
გაყრის წამი ჩვენი იყოს წყეული!..
სჯობს, შევრიგდეთ! ფეხ-ქვეშ დაგივარდები!
რომ იცოდე ჩემი გულის დარდები,
გეფიცები, ისევ შეგიყვარდები!

* * *

როტშილდისა ქონება მე, შექსპირისა გონება მე,
ყველაზედ - უფროსობა,
შენი კი - მონობა მე!

შევარდნისა ფრენა მე! ბულბულისა სტვენა მე!
და შენგამო, შენგან მე -
ტკბილი ცრემლის დენა მე!

სხვა ვინატრო რაღა მე, რაღა დღე და რა ღამე!
როცა შენმა სიშორემ
გულის დამიდაღა მე!

* * *

არც მყვარებია, არც მიყვარს,
არც მდომებია, არც მინდა,
არც მწამებია, არცა მწამს
შენს გარდა კიდევ სხვა წმინდა!

ზვიად გამსახურდია

ალბათ თითონ ღმერთი ირჩევს - უცნაური რამეა,
ქრისტეშობა თითქმის მუდამ საოცარი ღამეა,
დეკემბერი დააჭენებს ყინვით ნახატ ეტლებსა,
ამ ღამით ხომ წამებული ქრისტე იშვა ბეთლემსა,
მერ ზეცად აღევლინე, არ გიგუეს მიწაზე.
ნუთუ აღარ დაბრუნდები ცოდვილ დედამიწაზე?
ზეცად წასულს, უკან მოგყვა ლოცვა - ცრემლის დამდენი,
ქვეყნად ერთი ქრისტე დარჩი და იუდა რამდენი.
ალბათ მისთვის გაიაფდა ღალატი და გაცემა,
ფეხზე დგომა არის ძნელი, ადვილია - დაცემა!
მეც დავრწმუნდი, არ გამქრალა ქვეყნად შური და მტრობა,
მეც მომიწევს ლეონარდოს საიდუმლო სერობა,
და წარსული სიზმრად მექცა, მომავალი ოცნებად.
მეგობარი ვეღარ მიცნობს, მნახავს და გაოცდება.
ქრისტეშობას, სხვა ჩემს გარდა, სევდას ვინ დაიბედებს.
ძველი წელი ხსოვნას მართმევს, ახალი კი იმედებს.
ქრისტე აღსდგა! ქრისტე აღსდგა, ჩემი სული ცას უხმობს.
ჭეშმარიტად! - კვლავ იუდა ნიშნისგებით მპასუხობს,
თუმცა შუბლზე სამარცხვინო დაღი მინდა დავაკრა,
ჯვარს ვერ ვკადრებ, ქრისტეს მერე ზედ იუდა გავაკრა.
შერცხვენილი, წაწყმედილი, ეგდოს, ქვეყნად ეთრიოს,
ხოლო შენზე მრავალ მლოცველს კვლავაც ღამე ეთიოს.
რწმენად ძნელად გადარჩება, ხატი უფრო ადვილად,
ქრისტე აღსდგა ჭეშმარიტად, ქრისტე აღსდგა ნამდვილად!

1992 წლის 7 იანვარი.

მურმან ლებანიძე

ჩემო თვალნათელო, ჩემო სანატრელო,
ოდესმე დიდი ყოფილა საქართველო.

ყოფილა დავით მეფე – აღმაშენებელი,
ყოფილან ოპიზრები – გასაშტერებელი;

ყოფილა მოდრეკილი, ყოფილა ცურტაველი,
რასაც მოჰყოლია შოთა რუსთაველი...

ჩემო მიმინო და ჩემო ფრთანეთელო,
ოდესმე დიდი ყოფილა საქართველო.

ყოფილა ნიკოფსით – დარუბანდამდე
გაჭენებული და გამოჭენებული,

რტოებგაშლილი და გამოჩინებული,
ყოფილა ორ-ზღვას-შუა აღმოცენებული.

ფიე, საქართველოს ჰყოლია ვასლები!
თამარს უკრეფია სულ ოქროს ვაშლები!

ტევრი გვიწალდია, ისე გვიზარდია,
რომ გავმზადებულვართ ახალ ბიზანტიად.

მაგრამ უცაბედად მატლი არეულა,
ბორბალი უკუღმა დატრიალებულა.

ჩვენთვის მონღოლია პირველი სასჯელი,
მონღოლს მოჰყოლია თურქი და სპარსელი.

ტურფა საქართველო ყორნებს წაუღიათ,
სპარსეთს და ოსმალეთს შუაზე გაუყვიათ.

ჩაშლილა თვალი და ჯაჭვი ჩარღვეულა,
იყალთო დაკეტილა, გელათი დანგრეულა.

ოთხ მეფეს
სულ სისხლის ცრემლებით უცრემლია,
ოთხივეს საბრალო ლექსები უწერია.

– რა დროს ლექსიაო, მოუკვდა პატრონი! –
ხმლით შემოვარდნილა ერეკლე – ბატონი...
ამას მოჰყოლია:
„ვაჰ, დრონი! ვაჰ, დრონი!“

ჩემო თვალნათელო, ჩემო ფრთანათელო,
ოდესმე დიდი ყოფილა საქართველო!

1969

ირაკლი აბაშიძე

ხმა კატამონთან
(წიგნიდან პალესტინა, პალესტინა)

“ – ო ენავ, ჩემო, დედაო ენავ,
შენ, ჩვენო ნიჭო, სრბოლავ და ფრენავ,
შენ, ჩვენი სუნთქვის დიდო ალამო,
შენ, ჭირთა ჩვენთა ტკბილო მალამო,
შენ, კირო ჩვენო ქვათა და კირთა,
შენ, ერთი შემრჩი სამარის პირთან.

ნათესავს ათასს, მეგობარს ათასს,
მრუდსა და მართალს, მტერთა და ძმათა
დავშორდი, მორჩა, ყველა მოთავდა:
მშვიდობა ვუთხარ ყველა მოკვდავთა,
მხოლოდ შენ უკვდავს, მხოლოდ შენ მარადს,
შენ – ერთს, შენ ვერ გთმობ სამარის კარად.

თუ რა მზე მწვავდა, თუ რა მზე მწამდა,
უტკბილეს დღეთა, უტკბილეს წამთა,
უტკბესი შენ ხარ, ენავ დედაო,
შენ მწარე ლხინო, ტკბილო სევდაო,
შენ ყოვლის მთქმელო, ყოვლის არმთქმელო,
შენ, გმირთა გმირო, ბრძენო ქართველო,
წარსულის ძეგლო, წინ გამხედავო.

ქვესკვნელში მძრომო, ცაში მჭვრეტელო,
ხან ფუნჯო ჩემო, ხან საჭრეთელო,
შენ, აკვნის ჰიმნო, ცრემლო სამარის . . .
იბერის ენავ, ენავ თამარის. . .
შენ, ნიჭო ჩემო, სრბოლავ და ფრენავ,
დედაო ენავ, დედაო ენავ!

დაეცეს, იქნებ, სიმაგრე ყველა,
მოისრას, იქნებ ყველა ყმა ველად,
დაედოს მტერი ყველა დიდ ხსოვნას,
დააკვდეს აზრი ნაპოვნის პოვნას,
ყოველ ნერგს, იქნებ, დაატყდეს მეხი,
ყოველ ძეგლს, იქნებ, დაედგას ფეხი,
მხოლოდ შენ უჭკნობს, შენ ხატად ქცეულს,
რა დრო, რა დასცემს შენს უკვდავ სხეულს?

ო ენავ, ჩემო, დედაო ენავ,
შენ, ჩვენო ნიჭო, სრბოლავ და ფრენავ,
შენ, ჩვენი სუნთქვის დიდო ალამო,
შენ, ჭირთა ჩვენთა ტკბილო მალამო,
შენ, კორო ჩვენო ქვათა და კირთა,
შენ, ერთი შემრჩი სამარის პირთან.

გიორგი ლეონიძე

არ დაიდარდო, დედაო!


ღიმილის ბიჭი ვიყავი, ბეჭზედ არწივი მეხატა,
ცხრამეტი წლისა შევსრულდი, ოცი არ გადამეხადა,
სამშობლოს დროშა მეჭირა, მტერს ვეცემოდი მეხადა!

ვისაც უნდოდა ქართველი, რომ გამხდარიყო ხიზანი,
დავკარი, ვიყავ მართალი, ვით ჩემი ტყვიის მიზანი. . .

ნუ დაიდარდებ, დედაო, მწარე სიკვდილის სევდასა.
დღეო გადიდდი, გადიდდი, შვილი ეყრება დედასა!

არ დაიდარდო, დედაო, რაც მე სიკვდილით გაწყინე;
მე შენი ძუძუს ნათელი, საქვეყნოდ გამოვაბრწყინე.

მე გაგიხუნე ლეჩაქი, მაგრამ დაგხურე შუქური,
სამშობლოსათვის დავთხიე სისხლ-ცვარი სიჭაბუკური.

მე არ დამკარგავს სამშობლო, სულ ვეხსომები ლევანი,
სანამდე საქართველოში იწურებოდეს მტევანი . . .


მტერთან ჩემ სიკვდილს ნუ იტყვით, დამალეთ ჩემი სამარი,
თუ მტერმა გკითხოს, უთხარით, კრემლშია სტალინთან არი!

და თუ სტალინმა მიკითხოს, უთხარ არ ვიყავ ჯაბანი,
იქ ვდგევარ, სადაც ნათობენ სტალინის მამა-პაპანი!

ცხრა ძმამ მეათედ მიმიღეს, პირზე მაყარეს ვარდები,
დაჭრილს, დამძრალს და გზადაღლილს დამხურეს მუზარადები.


თუ გაუჭირდა სამშობლოს, კვლავ ცეცხლით დავიდაგებით,
ჩვენ გამოვამტვრევთ საფლავებს, ხმლით ქართლის მთებზე დავდგებით.

არ დაიდარდო, დედაო, ნუ მიეცემი სევდასა.
დღეო გადიდდი, გადიდდი, შვილი ეყრება დედასა!

ლადო ასათიანი

საქართველოში

საქართველოში იბადებოდნენ
და შემდეგ მუდამ წუხდნენ ამაზე:
ეჰ... წუთით მაინც დაბრუნდებოდეს
ჩვენი ბავშვობა და სილამაზე.

თავს არ მოიკლავს ქარველი არა,
ის შეიძლება,ბრძოლაში მოკვდეს
ერთი იმედით: სიცოცხლე მარად
გაგრძელდეს ქვეყნად და განმეორდეს.

საქართველოში როცა კვდებოდნენ,
უფრო და უფრო წუხდნენ ამაზე:
ეჰ,წუთით მაინც დაბრუნდებოდეს
ჩვენი ბავშვობა და სილამაზე!

ჩვენ ვაჟკაცობა ძველთაგან მოგვდევს,
ყველამ გაიგოს,ყველამ იცოდეს!
ჩვენ,შეიძლება, ბრძოლაში მოვკვდეთ,
მაგრამ არც მაშინ ვტოვებთ სიცოცხლეს.

რადგან სიცოცხლე ასე ნავარდობს,
სიკვდილის ყველა კარი ჩარაზეთ
და იმ ბედნიერ დღეს გაუმარჯოს,
როცა ჩვენ გავჩნდით ამ ქვეყანაზე! 


   

სალაღობო

ხომ ლამაზია ეს ჩემი ცოლი,მაგრამ მე უფრო ლამაზი მინდა,
ატმის ხესავით აფეთქებული და მოქნეული გავაზივითა.
ხომ ლამაზია ეს საქართველო,მაგრამ მე უფრო ლამაზი მინდა,
ფართოდ გაშლილი და მოხატული თამარ დედოფლის დარბაზივითა.

"კაცის გული ისეთია,
ვით მორევი შავი ზღვისა:
რაგინდ კარგი ცოლი ჰყავდეს,
მაინც ენატრება სხვისა!"

დაუკარით,რომ ძველ ხანჯალს ელდა ეცეს,
გაისარჯოს და ბრძოლაში დაიხარჯოს!
გაუმარჯოს საქართველოს მზეს და ზეცას,
საქარველოს ძლიერებას გაუმარჯოს!

დაუკარით! ჯერ ხომ სისხლი გვიდგას ძარღვში,
ჯერ ხომ საროს ფოთლებიარ გასცვენია,
ჯერ ხომ მცხეთის სვეტიცხოვლის დიდ ტაძარში
საქართველოს ცხელი გული ასვენია!

დაუკარით! და იმღერეთ ისე მაგრად,
რომ ფილტვები გვეტკინოს და დაგვებეროს!
დაუკარით,რომ ჭაბუკნი ვიყოთ მარად,
რომ ცხოვრებამ ვერასდროს ვერ დაგვაბეროს!

დაუკარით! და იმღერეთ შადიანი,
ფიცხელ ომში რომ მღეროდა მაჩაბელი.
დაუკარით ძველებური დარდიანი,
დაუკარით არწივების ასაფრენი!

ცხრა ლახვარი რომ დამარტყათ ცხრაჯერ გულში,
მტრის ჯინაზე ცხრაჯერ მწარედ გავიცინებ,
დავიღლები საქართველოს სიყვარულში,
სასთუმალზე ერთხელაც არ დავიძინებ!

დაუკარით! მოასწარით,თორემ ჰერი...
და სიბერეც ძუ მგელივით მოგვიხტება.
დაუკარით ძველებური მოსალხენი
შავგვრემანებს შავი ჩოხა მოგვიხდება!

დაუკარით ძველებური ლოთიანი,
საათნოვა რომ მღეროდა შაიათანთან,
დაუკარით! განა ყველა ლოთი არი?!
განა ყველა სიყვარულით დაიშანთა?!

დაუკარით ძველებური ლოთიანი,
თორემ დარდი ღრუბელივით გასივდება,
გაფრინდება სიყმაწვილე შფოთიანი,
წრფელი გული,ცხელი გული გაცივდება!

"ვაჟკაცსა გული რკინისა,
აბჯარი თუნდა ხისანი,
თვალნი ქორებულ მხედავნი,
ზედ მუხლნი შავარდნისანი".

ხომ ლამაზია ეს ჩემი ცოლი,მაგრამ მე უფრო ლამაზი მინდა,
ატმის ხესავით აფეთქებული და მოქნეული გავაზივითა.
ხომ ლამაზია ეს საქართველო,მაგრამ მე უფრო ლამაზი მინდა,
ფართოდ გაშლილი და მოხატული თამარ დედოფლის დარბაზივითა!


   

 კრწანისის ყაყაჩოები

ჰეი,თქვენ,არაგველებო,გაუმაძღარნო ომითა,
თქვენს საფლავებთან მოსვლა და მუხლის მოდრეკვა მომინდა.
შავჩოხიანო ვაჟკაცო,ჭრილობა ხომ არ შეგეხსნია ?!
ეს სისხლი არის,თუ მართლა ყაყაჩოების ცეცხლია ?!
შავჩოხიანო ვაჟებო,ასე რამ გაგახალისათ,
ჟრიალი ხომ არ მოგესმათ ოჟა ჯურხაის ფარისა ?!
სიმღერა ხომ არ მოგესმათ პატარა კახის ხმალისა ?!
იქნებ,მე თვალი მატყუებს,ზეცა მაბრმავებს კრიალა,
მაშინ თქვენ თვითონ აღსდექით და მარქვით ომახიანად:
თუ არც ყაყაჩოს ცეცხლია და არც ახალი იარა,
მა ეს ბებერი კრწანისი რა ძალამ ააბდღიალა ?!
ჰეი,თქვენ, არაგველებო,გაუმაძღარნო ომითა,
თქვენს საფლავებთან მოსვლა და მუხლის მოდრეკა მომინდა.